Oorzaken, gevolgen en oplossingen

Het elektriciteitsnet moet altijd in balans zijn om een betrouwbare stroomvoorziening te garanderen. Een onbalans ontstaat wanneer het werkelijke elektriciteitsverbruik en -productie afwijken van de voorspelde hoeveelheden. Deze onbalans wordt gemeten en geprijsd op de onbalansmarkt, waar elke 15 minuten een nieuwe onbalansprijs wordt gepubliceerd. Deze prijs weerspiegelt de kosten van maatregelen die nodig zijn om het net weer in balans te brengen.

Wat is onbalans op het elektriciteitsnet?

Onbalans op het elektriciteitsnet betekent dat de vraag en aanbod van elektriciteit niet op elkaar zijn afgestemd. Dit kan ontstaan door een energietekort of een energieoverschot. Omdat grootschalige elektriciteitsopslag nog niet efficiënt mogelijk is, moet stroom worden opgewekt op het moment dat het nodig is. Bij piekuren, wanneer de vraag hoog is, kan er een tekort aan stroom ontstaan. Aan de andere kant kan op zonnige of winderige dagen, door de productie van veel groene stroom, juist een energieoverschot ontstaan. Beide situaties kunnen het elektriciteitsnet destabiliseren.

Gevolgen van onbalans

Onbalans brengt risico’s voor zowel producenten als verbruikers. De netbeheerder zorgt voor een stabiel net. Bij een energietekort moeten stroomtekorten snel worden aangevuld, vaak via de onbalansmarkt, wat extra kosten met zich meebrengt. Deze kosten worden vaak doorberekend aan de eindverbruiker. Een overschot aan stroom kan leiden tot overbelasting van het net, wat schade aan de infrastructuur kan veroorzaken en hoge kosten met zich mee kan brengen.

Toename van onbalans door de energietransitie

De overgang naar duurzame energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Omdat deze bronnen weersafhankelijk zijn, is hun productie lastiger te voorspellen, wat sneller kan leiden tot onbalans. Bij conventionele fossiele energiebronnen is de energieproductie beter aan te passen, terwijl bij duurzame energie vaak rekening moet worden gehouden met schommelingen.

Hoe kunnen we onbalans voorkomen?

Het vermijden van onbalans is essentieel voor een stabiel elektriciteitsnet. Er zijn verschillende oplossingen om dit te realiseren:

1. Gebruik van eigen opgewekte stroom: Zelfconsumptie van groene stroom helpt het net te ontlasten en bespaart kosten.
2. Afstemmen van verbruik op aanbod: Door energie te gebruiken wanneer er veel groene stroom beschikbaar is, en te verminderen tijdens piekuren, kan het net ontlast worden.
3. Energieopslagsystemen (EOS): Met opslagsystemen zoals batterijen kan overtollige stroom worden opgeslagen en op een later moment worden ingezet. Dit voorkomt overbelasting tijdens piekproductie van hernieuwbare energie en ondersteunt het net wanneer de vraag toeneemt.

Energieopslagsystemen als oplossing

Energieopslagsystemen (EOS) spelen een cruciale rol in de energietransitie. Ze slaan overtollige energie van bijvoorbeeld zonne- en windparken op, zodat deze energie beschikbaar is op momenten dat de vraag groter is dan de productie. EOS helpen om duurzame energiebronnen efficiënt te benutten en ondersteunen een stabiel elektriciteitsnet.

Curtailment: inperken van energieproductie

In sommige situaties kan het noodzakelijk zijn om de productie van duurzame energie te beperken om het net te ontlasten, een maatregel die ‘curtailment’ wordt genoemd. Op momenten dat er een energieoverschot is, kunnen windturbines en zonnepanelen tijdelijk worden uitgeschakeld om congestie op het net te verminderen en de stabiliteit te waarborgen. Hoewel dit ten koste gaat van de opbrengsten van de producenten, helpt het bij het voorkomen van negatieve energieprijzen en het beschermen van het rendement.

De rol van de onbalansmarkt

De onbalansmarkt biedt energieproducenten en -leveranciers een platform om in te spelen op onverwachte fluctuaties in vraag en aanbod. Hier kunnen zij energie afnemen of aanbieden om het net in balans te brengen, wat van groot belang is voor de stabiliteit van het net. De prijs op de onbalansmarkt varieert op basis van de actuele vraag en aanbod en kan aanzienlijk hoger of lager zijn dan de reguliere marktprijzen.

Tot slot

Onbalans op het elektriciteitsnet vormt een steeds grotere uitdaging, mede door de energietransitie. Het efficiënt inzetten van duurzame energie, het gebruik van energieopslagsystemen en het flexibel afstemmen van verbruik op beschikbaarheid zijn enkele van de maatregelen die helpen om de balans op het net te bewaren. Deze oplossingen dragen bij aan een robuust en stabiel elektriciteitsnet dat ons steeds dichter bij een duurzame toekomst brengt.